Issue link: https://maltatoday.uberflip.com/i/1470552
15 kotba illum • IL-ĦADD 12 TA' ĠUNJI 2022 Biex is-7 ta' Ġunju ma jitqiesx vaganza jew festa bħall-oħrajn, Mark Vella jerġa' joħroġ X'Kien Ġara Sew fis-Sette Giugno ta' Paul Bartolo. Lil hinn minn qarja ġdida jew analiżi mod ieħor tal-ġrajja storika, jipprova jinftiehem sehem ix-xogħol ta' Bartolo bħala tħejjija fundamentali għal stħarriġiet ġodda jaf kienu bosta jew inkella xejriet differenti ta' poter enormi wieħed. U għalhekk jgħix id-dibattitu kontinwu dwar din il-ġrajja. Naturalment, in-narrattiva ġiet spiss miktuba mix-xellug, minkejja illi l-istorja turina li s-Sette Giugno mhuwiex dominju esklussiv tagħha, anzi pjuttost fiha element qawwi tad-dominanza ta' figuri Nazzjonalisti. Min- naħa, l-ikkapparar Soċjalista jista' jxejjinha l-kumplessità msemmija fuq, u t-tabù Nazzjonalista li ma tantx imiss ma' dal-waqt storiku kapaċi jseddaq dan it-tixjin. Li d-diskussjoni tibqa' għalhekk kumplessa, mingħajr ma tittanta tirbaħ punti partitiċi, hija għalhekk wieħed mill-aktar fatturi importnati għal din il-ġrajja li, jekk mistħarrġa kif xieraq, taf tipproponi soluzzjoni għall-impass dwar il-jiem nazzjonali u kif jikkaratterizzaw l-identità nazzjonali. It-tieni edizzjoni mill-isbaħ ta' X'Kien Ġara Sew fis-Sette Giugno (KKM 2019) ta' Paul Bartolo hija pass essenzjali f 'din l-analiżi. Iktar milli dibattitu storiku ieħor - bħal ma naraw fi Frendo, Fenech u Sant, fost oħrajn - dan il-volum inqisu bħala t-tisdiq tas-sorsi primarji dwar il- ġrajja li jistgħu mbagħad jidderieġu l-istudju. Minkejja li hemm xaqliba u interpretazzjoni neċessarja minn Bartolo, l-importanza ta' dan il- ktieb qiegħda fis-sorsi kotrana, minn kull xorta ta' rapporti sal- aħbarijiet taż-żmien, li jgħinu biex dak li jkun jidħol fid-dinja tas-Sette Giugno daqslikieku qed jgħixhom siegħa b'siegħa dawk it-tlitt ijiem kruċjali għan-nazzjon. Analiżi bħal din għalhekk inqisha apprezzabbli għaliex Bartolo, li proprjament mhuwiex storiku, jikkontrolla l-pubblikazzjoni tiegħu billi jinsisti fuq il-ħtieġa tal-kompletezza tad- dokumentazzjoni fid-dawl tad- diversi narrattivi annwali dwar din il-ġrajja li mhux neċessarjament ikunu infurmati għal kollox. Donnu Bartolo mhuwiex interessat li jżid interpretazzjoni partikolari oħra, imma aktar li jforni l-għodod kollha possibbli għall-interpreti, b'għajn attenta lill-proċessi soċjali u psiko-soċjali: it-tensjonijiet ibaqbqu bejn saffi differenti, imma wkoll id-distanzi u l-perċezzjonijiet fil-konfront tal- ideat tal-poter. It-titlu huwa wieħed interessanti wkoll, minħabba li l-avverbju li jikkwalifika l-'ġrajja' (fis-sens immedjat ta' dak li ġara) jaf donnu jimplika li mhux kulħadd jgħidha kif suppost l-istorja. X'ġara 'sew', irid jgħidilna Bartolo, li x'aktarx hija anki differenti minn 'tassew', għalkemm hemm linja rqiqa għall-aħħar. X'timplika l-kwalifika 'sew': hija tingiża lejn verità li forsi qatt ma titlissen, antidotu kontra l-finzjonijiet, jew inkella l-ħtieġa li jinfirxu l-karti kollha fuq il-mejda? Bartolo stess, fid-daħla, jitkellem dwar misteri li għadhom ma ssolvewx, fosthom idejn moħbija wara l-irvell u, biex nerġgħu lura minn fejn bdejna, is-sehem taż- żewġ kefef estremi tal-politika taż-żmien, ix-xellug Dimechjan u l-lemin Mizzjan tal-Giovine Malta. Fl-aħħar, il-prosit lill-Klabb Kotba Maltin ta' edizzjoni prezzjuża bħal din, speċjalment minħabba l-għadd ta' ritratti imprezzabbli f 'din il-pubblikazzjoni, li donnhom imsensla b'tali mod li jservu bħala rakkont għalih, rakkont ieħor, vjaġġ fotografiku li jħallik tiċċassa lejn l-abjad u l-iswed u kważi tinfed għajnejn u ruħ il-protagonisti ta' din il-ġrajja, mhux biss dawk magħrufa imma l-aktar lill-uċuħ anonimi tal-poplu. Għal aktar qari dwar is- Sette Giugno, nissuġġerixxu Ir- Rivoluzzjoni Maltija ta' Michael A. Sant (SKS 2009), u e Sette Giugno In Maltese History 1919- 2019, editjat minn Henry Frendo (Midsea Books 2019) Paul Bartolo